Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |  7  

 
 

Patognomiczny czy patognomoniczny?
I co to słowo znaczy?

W "Wielkim słowniku wyrazów obcych PWN" pod red. Mirosława Bańki, 2003, występuje wyraz patognomoniczny. Jest on w tej postaci także w "Polskim słowniku medycznym" pod red. Tadeusza Rożniatowskiego, PZWL, 1981, oraz w "Słowniku wyrazów obcych", pod red. Ireny Kamińskiej-Szmal, Europa, 2002. Widziałem też kilka razy "patomnemoniczny". Moim zdaniem poprawna jest tylko forma "patogomoniczny". Czy mam rację?
Korzystając z okazji prosiłbym o podanie definicji tego słowa, możliwie zwięzłej.

(K.W., profesor emerytowany, dr hab.n.med.)

O zgrozo w "Wielkim słowniku medycznym" (drugie wydanie "Polskiego słownika medycznego", red. zbiorowa, PZWL 1996) znajduje się zmieniony w porównaniu z wydaniem pierwszym artykuł hasłowy o następującej treści: patognomiczny; patognomicus. To może być przyczyna pojawiania się błędu w tekstach.
Słowo pochodzi z greckiego (pato- 'chorobowy' + gnomonikos 'wskazujący na coś'), wobec czego jego poprawną formą może być tylko patognomoniczny.
Najkrótszą definicję podaje słownik PWN - 'znamienny, charakterystyczny dla danej choroby'. Dodałbym uzupełnienie uściślające: 'i przez to z bardzo dużym prawdopodobieństwem wskazujący na jej obecność'.

Widuje się także wyraz *patognostyczny. Jest to niewątpliwie połączenie przedrostka pato- z morfemem -gnostyczny, sztucznie pobranym ze słowa "diagnostyczny", który bardziej kojarzy się z "gnozą" niż z "diagnostyką".
Zastanawiające jest pojawianie się tu i ówdzie wyrazu patomnemoniczny. Widziałem go w wielu tekstach anglojęzycznych (pathomnemonic), ale zdarzało się, że i w polskich. Wyraz ten od strony słowotwórczej wydaje się poprawny (w przeciwieństwie do *patognomiczny i *patognostyczny) i mógłby znaczyć 'pamiętający chorobę, jej skutki; zawierający ślady jakiejś patologii', ale z kontekstów wynika, że jest używany zamiast wyrazu pathognomonic (patognomoniczny), zatem niepoprawnie.

  • W angielskiej Wikipedii artykuł na ten temat od dawna jest poprawny, natomiast w polskiej występuje artykuł "Objaw patognomoniczny", który zawierał (dostęp 3 marca 2013) błędne informacje (nie mówiąc o dość kalekim języku i wadliwej interpunkcji):
    Objaw patognomoniczny lub patognostyczny lub patognomiczny lub znamienny - objaw, którego znalezienie u pacjenta często wystarcza do rozpoznania choroby. Za taki objaw można więc uważać tylko taki, który występuje wyłącznie przy jednej chorobie (czyli jest dla niej swoisty)...
    Na szczęście 13 maja 2014 r. zostało to poprawione.