Do strony początkowej LPJ...

Piotr Müldner-Nieckowski

(Polski Tygodnik Lekarski: NOTATKI JĘZYKOWE)

 

ZACHOWANIE SIĘ OBNIŻENIA POZIOMU

 

Mam tu na myśli sformułowania gwarowe, które zazwyczaj pojawiają się w tytułach prac lekarskich. Oto przykład: "Zachowanie się poziomu glukozy w surowicy krwi szczurów z obniżoną funkcją komórki wątrobowej". Jest to zdanie wyjątkowo niezręczne, zwłaszcza w ostatniej części. Trudno zrozumieć, dlaczego autorka zauważyła u swoich szczurów tylko jedną komórkę. Ale nie to chciałem przede wszystkim wytknąć. Pomijam także i to, że w słowniku polskim zamiast słowa "funkcja" mamy piękny wyraz "czynność" i że "funkcję" chętniej odsyłamy do języka matematycznego, nie medycznego. To jednak są tylko uchybienia stylistyczne, za to błędem jest użycie wyrażenia zachowanie się w odniesieniu do rzeczy martwej (glukozy), poziom zamiast "stężenie" lub "zawartość" i wreszcie obniżenie zamiast "osłabienie" albo "ograniczenie czynności". Proszę zwrócić uwagę, że zachowywać się może tylko organizm żywy albo (w zupełnie innym kontekście) zachować się mogły wszelkie przedmioty, które istniały dawniej i są jeszcze dzisiaj (np. zachowały się stare druki...). Z pewnością nie może "zachowywać się" stężenie glukozy.

"Poziom" jest wyrażeniem geometrycznym, geograficznym, budowlanym, geologicznym i górniczym. Ze względów frazeologicznych słowo to odnosi się także do pojęć, które "odpowiadają wymaganym warunkom", albo w przenośni do umysłu ludzkiego i jego wytworów: nauki, sztuki, kultury itp. (np. poziom uczniów). Nie powinniśmy więc mówić o poziomie glukozy.

Jeśli poziom kultury językowej może być niski, to stężenie glukozy może być tylko duże, prawidłowe lub małe i odpowiednio zwiększone albo zmniejszone, nie zaś podwyższone czy obniżone. Zupełnym odstępstwem od zasad polszczyzny wydaje się użycie słowa "obniżony" w odniesieniu do czynności w ogóle jest niemożliwe, ponieważ czynność nie ma wysokości.

Uwzględniając powyższe uwagi, a także brak dokładności w określeniu "komórka wątroby" (o jaką komórkę chodzi, o jaki rodzaj czynności komórki?), można ułożyć tytuł nadesłanej do nas pracy następująco: "Zmiany stężenia glukozy w surowicy krwi szczurów z zaburzeniami czynności wątroby".

Piotr Müldner-Nieckowski

(wg: Polski Tygodnik Lekarski nr 18, 4.05.1981)