SPRÓBUJMY PRZETŁUMACZYĆ NA JĘZYK POLSKI...

W jednym z artykułów natrafiłem na następujący fragment: Zwiększenie się liczby szkodliwych genów recesywnych w populacji doprowadza do powstania większego prawdopodobieństwa wystąpienia homozygotyczności tych genów powodując ich ujawnianie się. W efekcie, na razie niezauważalne nagromadzenie się szkodliwych genów może w przyszłości doprowadzić do zwiększenia częstości występowania chorób dziedzicznych.

Trzeba było to przerobić na zdania zrozumiałe, dlatego pomyślałem o tłumaczeniu na język polski. Warto więc rozebrać tekst i zanalizować poszczególne wyrażenia, zachowując w pamięci ogólny sens całości. Po pierwsze rzuca się w oczy zbyt duża liczba przymiotników, szczególnie odsłownych, co czyni melodię zdania skomplikowaną, utrudniającą czytanie.

Należy więc zacząć od usunięcia przymiotników tam, gdzie jest to możliwe, lub wymiany na wrażenia bliskoznaczne opisowe. Polszczyzna nie znosi powtórzeń dźwiękowych, zwłaszcza tych, których obecność w zdaniach jest przypadkowa lub niepotrzebna. Po drugie należy wymienić niezręczne wyrazy, np. doprowadza na daje lub powoduje, w efekcie na dlatego, na razie, początkowo; zmienić tryb z drugiej części wypowiedzi na warunkowy, np. doprowadzić na prowadzić; i wreszcie zmienić wyrażenie żargonowe: wystąpienia homozygotyczności tych genów na wystąpienia tych genów w homozygotach. Konieczne jest uwzględnienie zasady, która mówi, że wyraz częstość odnosi się do przedmiotów niepoliczalnych, a częstotliwość do policzalnych.

Po przeróbkach tekst nie będzie krótszy a z powodu nagromadzenia informacji nadal będzie trudny do odczytania. Jednak gładkość stylistyczna ułatwia czytanie, zapobiega powracaniu do początku wypowiedzi. Brzmiałoby to tak: "Zwiększenie się liczby szkodliwych genów recesywnych w populacji daje większe prawdopodobieństwo wystąpienia tych genów w homozygotach, dlatego początkowo niezauważalne nagromadzenie się szkodliwych genów może w przyszłości doprowadzić do zwiększenia częstotliwości chorób dziedzicznych". Popatrzmy jednak na ten fragment z daleka, z dystansem. Czy nie byłoby prościej, gdybyśmy to wszystko powiedzieli zwyczajnie bez sztucznej naukowości? Można więc spróbować takiej formuły:

"Gromadzenie się szkodliwych genów recesywnych w populacji jest początkowo niezauważalne, ale w przyszłości może prowadzić do zwiększenia liczby homozygot i przypadków chorób dziedzicznych" . Proszę zauważyć, że w pierwszej wersji było 41 wyrazów, w drugiej 31, a teraz 25. Tu nie chodzi o oszczędność papieru, ale o szacunek dla czytelnika.

KILKA TYPÓW BŁĘDÓW STYLISTYCZNYCH

Przykład. Wchłanianie ma miejsce w 3 min po podaniu doustnym. Wyrażenie ma miejsce powinno odnosić się do przedmiotów materialnych a nie pojęć. Czas jest jednak pojęciem i dlatego należy pisać wchłanianie następuje w 3 min po podaniu doustnym.

Przykład. Droga dożylna jest obarczona pewnym niebezpieczeństwem. Trzeba tu zadać sobie pytanie, dlaczego obarczona jest droga dożylna, dlaczego droga, dlaczego obarczona niebezpieczeństwem, jeśli można napisać po prostu, że wstrzyknięcia dożylne są w pewnym stopniu niebezpieczne?

Przykład. Drgawki można dobrze kontrolować diazepamem. Autorowi chodziło tu zapewne o znoszenie drgawek, leczenie, usuwanie. Używanie określenia kontrola zamiast leczenie jest bardzo częstym błędem, zwłaszcza w pracach o nadciśnieniu tętniczym (kontrola ciśnienie w znaczeniu utrzymywanie ciśnienia na właściwym poziomie). Dlatego należy pisać drgawki można łatwo opanować diazepamem.

Przykład. Wyrażenia szerokie zastosowanie, rozszerzanie pomocy są błędne i powinny być zastępowane zwrotami częste zastosowanie zwiększanie pomocy.

Przykład. Często autorzy piszą o pH fizjologicznym zamiast o odczynie fizjologicznym. Użycie pH w takim wyrażeniu ma cechy żargonu lekarskiego i polega na skracaniu wypowiedzi w sposób niewłaściwy dlatego, że pH wyraża się liczbowo.

Przykład. Obecnie przyjmowany jest pogląd, że... Wyrażenie to jest tautologią, bo w wyrazie jest istnieje informacja, że chodzi o teraźniejszość i słowo obecnie można usunąć. Wyrażenie przyjmowany jest pogląd jest niezręczne, gazetowe. Myślę, że cały ten zwrot ma źródło w codziennej praktyce lekarskiej. Lęk lekarzy przed nieuzasadnionym, niesprawiedliwym obciążaniem ich odpowiedzialnością za treść opinii lekarskich zmusza do używania wyrażenia w chwili obecnej nie stwierdza się odchyleń od normy. Jeśli lekarz napisze, że w chwili obecnej, to wyda mu się, że obroni się przed pomyłką. Dobrze, niech tak będzie, ale w druku trzeba tego unikać. Dlatego najlepiej będzie napisać uważa się, że...

Przykład. Zawał pierwszorazowy... zawał niepierwszorazowy... Błąd jest tak oczywisty, że nie powinno się tego wyjaśnić, ale autorzy nader często tak piszą. Sądzą bowiem, że pierwszorazowy zawiera więcej treści niż pierwszy, a to nieprawda. Podobny błąd zawarty jest w zniekształceniach przekonywujący, przekonywujący, wykonywywany itd., które mają tylko formę przekonujący lub przekonywający i wykonywany. Piszmy zatem: "zawał pierwszy, drugi, kolejny..."

Przykład. Skutkiem tego jest między innymi następujący niewątpliwy fakt, że najliczniejszą grupę ludnościową w tym wypadku stanowią ludzie przebywający na trwałym zasiłku rentowym. Horrendum! Wyrzućmy wiele, zostawmy tylko pięć słów: Dlatego najliczniejszą grupę stanowią renciści!

Przykład. "Postuluje się również, że przeciwlękowe działanie XX może być związane z hamowaniem przez te związki obrotu serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym". Postulat oznacza wniosek przeznaczony do rozpatrzenia, a obrót w tym zdaniu ma charakter "handlowy". Ponieważ zdanie ma tryb warunkowy i jest to wyrażone w części nadrzędnej zdania, nie trzeba powtarzać tego w części podrzędnej. Wystarczy więc napisać: Przypuszcza się, ze przeciwlękowe działanie XX polega na hamowaniu przemiany serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym.

Przykład. Leki te kumulują się podczas przewlekłego leczenia, co stanowi podstawę obserwowanych w tej grupie leków częstszych działań niepożądanych. Prościej i poprawniej można napisać: Leki te kumulują się podczas długotrwałego leczenia, co jest przyczyną częstszych niepożądanych skutków ich działania.

Przykład. W oparciu o podstawowe założenia wytycznych... Zwrot "w oparciu o" jest w tekstach błędny i nie należy go używać (w mniej starannej mowie jest dopuszczalny). Można posługiwać się wyrażeniem opierając się na, oparty na, ale najlepiej będzie skorzystać z na podstawie, według. Opierać się można o coś tylko plecami, ręką... Powyższe zdanie napisane poprawnie będzie miało formę: Na podstawie wytycznych...

Przykład. Lipoma, carcinoma, melanoma itd. są rodzaju nijakiego, pochodzą z języka greckiego i odmieniają się według III deklinacji łacińskiej, a w drugim przypadku mają końcówkę –tis (lipomatis, carcinomatis, melanomatis). Przypominam o tym dlatego, że niemal codziennie stykam się z odmianą tych rzeczowników według deklinacji I. Młodzi lekarze znają łacinę bardzo słabo. Oto rozpoznanie napisane przez jednego z nich: Cirhosis hepatis in stadio decompensatiae. Lipomae. Morbus coronarius chronicum. Dyviatio nasi. Ktoś może pomyśleć, że to kpiny. Doprawdy chciałoby się zapłakać.