Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 |  3  | 4 | 5 | 6 | 7 |

 
 

"Ulec poprawie / polepszeniu"

Czy połączenie "ulec poprawie / polepszeniu itp." jest błędem? Czy "ulec" można tylko jakiejś sile niszczącej?
Z góry dziękuję - M.K.

Wyrażenie *Ulec poprawie / polepszeniu jest niepoprawne.

Tu chodzi nie tylko o siłę niszczącą (jak w ulec zniszczeniu), ale znacznie ogólniej - o "kauzowanie [powodowanie] ukierunkowane negatywnie", a więc takie działanie, które przynosi jakiś niekorzystny skutek.
Czasownik ulec, ulegać ma następujące znaczenia: 'być pokonanym, podporządkowywać się, być pod wpływem czegoś, być rannym w [np. wypadku], poddać się działaniu zazwyczaj negatywnemu, [partner bierny] zgodzić się na stosunek płciowy z [partnerem czynnym]'.

W wyrażeniu ulec «czemuś» neutralizowane jest wszystko, co dodatnie, korzystne, pożądane. Pozostają tylko odcienie znaczeniowe ujemne. Dlatego konstrukcje z "działaniem pozytywnym" powinny być budowane jedynie z danego czasownika ew. z użyciem czasownika posiłkowego typu być, zostać, stać się, bez owego ulec:

*ulec poprawie → poprawnie: poprawić się;
*ulec polepszeniu → poprawnie: polepszyć się;
*ulec rozbudowie → poprawnie: być rozbudowanym albo zostać rozbudowanym.

Konstrukcje z "działaniem negatywnym" mogą być budowane z ulec, ale tylko w języku oficjalnym, urzędowym, choć uważa się, że i tu są nadużywane.
W pozostałych stylach należy używać innych konstrukcji z danym czasownikiem, np. zestawienia typu *ulec zniszczeniu powinno się zastępować formą zniszczyć się albo zostać zniszczonym:

*Portmonetka po paru latach uległa zniszczeniu...się zniszczyła;
*Obrus uległ poplamieniu w czasie obiadu...został poplamiony....


Uwaga: gwiazdka * przed wyrazem lub wyrażeniem oznacza, że dana forma jest niepoprawna.