Jeden z moich kolegów w pracy twierdzi, że słuchawki lekarskie obecnie niesłusznie są nazywane stetoskopem (którym to podobno jest tylko drewniana trąbka), a winno się go nazywać fonendoskopem. Internet twierdzi też, że współczesne słuchawki nazywają się stetoskop membranowy. Czy mógłbym prosić o rozwianie moich wątpliwości?
Riccardo, grafik

Kolega nie ma racji. Ten sam błąd można zresztą znaleźć m.in. w Wielkim słowniku wyrazów obcych PWN, 2003, i w jednej z encyklopedii PWN, być może z nich korzystał. Ale w innych encyklopediach i słownikach, np. w Wielkim słowniku medycznym 1996, Słowniku wyrazów obcych (red. Irena Kamińska-Szmaj), wyd. Europa 2002, informacje są poprawne.

Każdy fonendoskop używany u ludzi i zwierząt jest stetoskopem, ale nie każdy stetoskop jest fonendoskopem. Jeśli urządzenie to jest używane do osłuchiwania zegarków i zegarów (np. w bombach!), silników itp., to jest to tylko fonendoskop. Znane są fonendoskopy prętowe. Jednym końcem pręta dotyka się do osłuchiwanego mechanizmu, drugim do wyrostka sutkowatego własnej czaszki lub do specjalnego korka włożonego do ucha.

Greckie słowo stéthós znaczy 'pierś', a słowo stetoskop to dosłownie 'przyrząd do badania piersi' - 'przyrząd jednym końcem przykładany do klatki piersiowej, drugim do ucha w celu rozpoznawania dźwięków wydawanych przez narządy'.

Wynalazku stetoskopu dokonał w 1816 r. francuski lekarz René Laënnec. Była to metalowa lub przeważnie drewniana rura, mająca na jednym końcu poszerzony kanał o przekroju lejka, na drugim metalową rurkę, którą osoba badająca wprowadzała do swego ucha.

Pierwotnie urządzenie służyło do osłuchiwania płuc, potem serca, jednak szybko zaczęto go używać także do badania dźwięków brzucha, tętnic i płodu. Dziś stosują go również mechanicy samochodowi do osłuchiwania silnika i przekładni.

Stetoskop to nazwa pierwotna i zarazem ogólna, a fonendoskop (z gr. phoné + éndon + skopein 'przyrząd do badania dźwięku wewnętrznego') to udoskonalona wersja stetoskopu, która ma liczne odmiany, m.in. jednouszną lub dwuuszną, z rurkami przewodzącymi dżwięk do uszu oraz częścią odbiorczą w postaci lejka, membrany, także z kablami i mikrofonem, a nawet bezprzewodową.

Po polsku najczęściej mówimy słuchawka lekarska lub słuchawki lekarskie, np.: Gdzie leży moja słuchawka? (lekarska); Zdejmij słuchawki (lekarskie), już po dyżurze!.

Stetoskopem jest też urządzenie elektroniczne - stetoskop elektroniczny, fonendoskop elektroniczny - które ma mikrofon, przewody elektryczne, wzmacniacz i mikrogłośnik (słuchawkę douszną) albo głośnik i (lub) rejestrator dźwięku.

Stetoskopem elektronicznym specjalizowanym jest echokardiograf, służący do zapisu dźwięków wydawanych przez serce.

Notabene stetoskop o konstrukcji z ok. 1850 r. w postaci dużego lejka z talerzykiem przykładanym do ucha jest do dzisiaj używany na całym świecie w salach porodowych do osłuchiwania serca płodu. Bardzo poręczny i skuteczny.